Bezpieczeństwo pacjentów w UE: Są osiągnięcia, ale nie na miarę potrzeb
W opublikowanym przez Komisję Europejską 19 czerwca 2014 pakiecie przepisów dotyczących bezpieczeństwa pacjenta nakreślono podejście Komisji i państw członkowskich UE do problemu bezpieczeństwa pacjentów, opisano dotychczasowe osiągnięcia w tym zakresie od 2012 r. oraz wskazano bariery, które należy pokonać, aby podnieść poziom bezpieczeństwa pacjentów zgodnie z założeniami zalecenia Rady UE z 2009.
Podczas gdy w zakresie kształtowania krajowych programów na rzecz bezpieczeństwa pacjentów oraz uruchomienia systemów umożliwiających pacjentom zgłaszanie niepożądanych skutków dla zdrowia poczyniono znaczne postępy, wciąż wiele pozostaje do zrobienia w zakresie przepisów wykonawczych w sprawie upodmiotowienia pacjentów, szczególnie w obszarze kształcenia i szkolenia pracowników opieki zdrowotnej.
Dokumenty opublikowane 19 czerwca 2014 r. zostaną uwzględnione w trwającym obecnie procesie refleksji na temat przyszłych działań na poziomie UE w zakresie bezpieczeństwa pacjentów i jakości opieki zdrowotnej.
Europejski komisarz ds. zdrowia Tonio Borg powiedział: „Udając się do szpitala, nasi obywatele oczekują bezpiecznej opieki zdrowotnej. Dobra wiadomość jest taka, że większość państw członkowskich posiada już programy bezpieczeństwa pacjentów. Zła wiadomość jest taka, że pomimo poczynionych postępów, w placówkach opieki zdrowotnej wciąż dochodzi do zdarzeń mających niekorzystny wpływ na zdrowie pacjentów, a bezpieczeństwo pacjentów rzadko stanowi element szkolenia pracowników służby zdrowia. Musimy zatem podjąć wysiłki zmierzające do zapewnienia naszym obywatelom wyższego poziomu bezpieczeństwa w placówkach opieki zdrowotnej”.
Pakiet obejmuje trzy dokumenty:
W 2009 r. w zaleceniu Rady w sprawie bezpieczeństwa pacjentów i zakażeń nabytych w czasie pobytu w zakładach opieki zdrowotnej przedstawiono kompleksową strategię na poziomie UE, wskazując cztery obszary działania: 1) polityka i programy w zakresie bezpieczeństwa pacjentów, 2) upodmiotowienie pacjentów, 3) zgłaszanie zdarzeń niepożądanych oraz wyciąganie z nich wniosków, oraz 4) kształcenie i szkolenie pracowników opieki zdrowotnej.
W przyjętym w 2012 r. sprawozdaniu na temat wdrożenia zalecenia opisano postępy poczynione przez państwa członkowskie i wskazano obszary, które wymagają dalszych prac; w bieżącym sprawozdaniu zwraca się uwagę na dalszy postęp poczyniony w ciągu ostatnich dwóch lat, w szczególności w następujących obszarach:
-
Opracowywanie polityki i programów w zakresie bezpieczeństwa pacjentów: już 26 państw jest na etapie końcowych prac nad strategiami bądź programami dotyczącymi bezpieczeństwa pacjentów lub już je opracowało. Normy bezpieczeństwa pacjentów są obecnie obowiązkowe w 20 państwach (w 11 w 2012 r.), a w 19 państwach korzysta się z wytycznych dotyczących bezpieczeństwa pacjentów.
-
Systemy zgłaszania zdarzeń niepożądanych i wyciągania z nich wniosków: takie systemy istnieją obecnie w 27 państwach (w 15 w 2012 r.), przede wszystkim na szczeblu krajowym (21) i na poziomie instytucji opieki zdrowotnej (13). Wzrosło dzięki temu prawdopodobieństwo zgłoszenia przez pacjentów uszczerbku na zdrowiu poniesionego w wyniku działań opieki zdrowotnej – w 2013 r. niepożądane zdarzenia zgłosiło 46% poszkodowanych wobec jedynie 28% w 2009 r.
-
Upodmiotowienie pacjentów: w 18 państwach pacjentów informuje się o normach bezpieczeństwa pacjentów, środkach bezpieczeństwa służących zapobieganiu błędom lub zmniejszeniu częstotliwości ich występowania, prawie do wyrażania świadomej zgody na leczenie, procedurach składania skarg oraz dostępnych środkach odwoławczych (jedynie pięć w 2012 r.).
Jeśli chodzi o skutki zalecenia, 21 spośród 28 państw sprawozdających stwierdziło, że zwiększyło ono świadomość na szczeblu politycznym, 20 poinformowało, że doprowadziło do wzrostu poziomu świadomości w placówkach opieki zdrowotnej, a 16 – że doprowadziło do podjęcia konkretnych działań.
W sprawozdaniu stwierdzono jednak, że istnieje potrzeba kontynuacji działań na szczeblu UE w celu poprawy bezpieczeństwa pacjentów i jakości opieki zdrowotnej, i przedstawiono wykaz działań, w tym opracowanie wytycznych w sprawie informacji kierowanych do pacjentów, w sprawie norm bezpieczeństwa pacjentów i wspólnej definicji jakości opieki zdrowotnej.
W odniesieniu do zapobiegania zakażeniom w czasie pobytu w zakładach opieki zdrowotnej, w sprawozdaniu stwierdzono, że potrzebne są większe wysiłki, w szczególności w celu zapewnienia wyspecjalizowanych pracowników zajmujących się kontrolą zakażeń w placówkach opieki zdrowotnej i zdolności do izolowania zakażonych pacjentów.
-
Nieco ponad połowa (53%) obywateli UE uważa za możliwe poniesienie uszczerbku na zdrowiu w trakcie korzystania z opieki szpitala w ich kraju. Jednakże odsetek ten różni się znacznie w zależności od kraju – od 82% na Cyprze do 21% w Austrii.
-
Podobnie jak w 2009 r. – ostatni raz, kiedy przeprowadzono takie badanie, niewiele ponad jedna czwarta respondentów (27%) oświadczyła, że oni sami lub członkowie ich rodziny doświadczyli niepożądanego zdarzenia podczas korzystania z opieki zdrowotnej. Tego rodzaju opinie wyrażały najczęściej osoby mieszkające w północnych i zachodnich rejonach UE.
-
Spośród osób, które doświadczyły takiego niepożądanego zdarzenia, zgłosiło je 46% wobec zaledwie 28% w 2009 r., co wskazuje na znaczne zwiększenie upodmiotowienia pacjentów. Wzrost ten był nawet bardziej zauważalny w konkretnych krajach, np. we Francji (+61%), w Hiszpanii (+40%) i w Luksemburgu (+32%).
-
Mimo to, w 37% przypadków, w których zgłoszono niepożądane zdarzenie, „nie było reakcji”. Jednakże jedna na pięć osób otrzymała przeprosiny od lekarza lub pielęgniarki, zaś 17% uzyskało wyjaśnienie błędu od placówki służby zdrowia.
Szacuje się, że 8-12% pacjentów szpitali w UE pada ofiarą niepożądanych zdarzeń podczas korzystania z opieki zdrowotnej, takich jak: zakażenia związane z opieką zdrowotną (około 25 % zdarzeń niepożądanych), błędy w stosowaniu leków, błędy chirurgiczne, awarie sprzętu medycznego, błędne diagnozy i brak reakcji w odpowiedzi na wyniki badań. Szacuje się, że 4,1 mln pacjentów rocznie w UE pada ofiarą zakażeń związanych z opieką zdrowotną, a przynajmniej 37 000 tys. osób umiera z tego powodu.
