Publicystyka - ngo.pl

Przedmiot nie staje się własnością organizacji

Pierwsze rozwiązanie polega na tym, że organizacja pozarządowa ani na moment nie staje się właścicielem licytowanego przedmiotu. Do transakcji (kupna – sprzedaży) dochodzi pomiędzy dwoma podmiotami: jego właścicielem – sprzedającym i osobą, która wylicytowała przedmiot – kupującym. Dopiero później pieniądze z transakcji przekazywane są na konto fundacji lub stowarzyszenia.

W większości przypadków organizacja nie zapłaci podatku od darowizny. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych stanowi, że dochody uzyskane przez organizacje, których cele statutowe wymienione są w art. 17 p. 4 (m.in. działalność naukowa, kulturalna, dobroczynna, ochrona zdrowia, pomoc społeczna), są wolne od podatku, pod warunkiem przeznaczenia ich na te cele. Ustawa stanowi także, że wszystkie, poza działalnością gospodarczą, dochody organizacji pożytku publicznego, w części przeznaczonej na działalność statutową, są wolne od podatku (art. 17 p. 6c).

Dodatkowo unika się sytuacji, w której organizacja zostaje VAT-owcem. Gdyby bowiem okazało się, że sprzedawanych przedmiotów jest dużo, organizacja mogłaby przekroczyć próg zwolnienia z podatku – przysługuje ono do 150 tys. zł obrotu rocznie.

Nie dochodzi także do sytuacji, w której organizacja najpierw dostaje darowiznę rzeczową – do jej majątku wchodzi przedmiot, a potem wchodzi jeszcze gotówka z jego sprzedaży.

Organizacja musi jednak pamiętać, że w takiej sytuacji pewne obowiązki przerzuca na sprzedającego – musi rzecz sprzedać, a jeżeli jest VAT-owcem – zapłacić VAT i wystawić fakturę.

Warto także pamiętać, że w przypadku każdej aukcji, podczas której rzecz sprzedaje podmiot nieprowadzący działalności zawodowej w takim zakresie, a wartość przedmiotu przekracza 1000 zł, powstaje po stronie kupującego obowiązek zapłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Wówczas kupujący jest zobowiązany złożyć deklarację w urzędzie skarbowym. Stawka podatku wynosi 2%. Do takiej sytuacji nie dochodzi natomiast, gdy sprzedającym jest organizacja pozarządowa prowadząca aukcje np. w ramach działalności gospodarczej. Ma to znaczenie szczególnie jeżeli sprzedawane są przedmioty o dużej wartości.

Rozwiązanie, w którym przedmiot nie przechodzi na własność organizacji wykorzystuje m.in. portal charytatywni.allegro.pl. Organizacja rejestruje się w systemie, określa cel, na który zbiera pieniądze, ale to internauci wystawiają przedmioty i sprzedają je. Dzięki ustawieniom systemu płatności wpływają bezpośrednio na konto organizacji, ale formalnie jest to operacja wtórna do umowy kupna sprzedaży.

Organizacje korzystają z tej metody również w przypadku aukcji odbywających się „na żywo”. Żeby rzecz nie przeszła na własność organizacji podpisują porozumienia / oświadczenia, z których wynika, że właściciel nie przekazuje organizacji przedmiotu na własność, a jedynie w celu jej wystawienia na aukcji. W dokumentach znajduje się informacja, że organizacja nie staje się właścicielem rzeczy, tylko wystawia przedmiot w imieniu ofiarodawcy, oraz zgadza się na to, że jeżeli rzecz nie zostanie sprzedana, to wróci do właściciela. Organizacja robi więc za swoisty komis dla wystawianych rzeczy. Jeżeli rzecz zostanie sprzedana, pieniądze przekazywane są organizacji w drodze darowizny.

Aukcje a ustawa o zbiórkach publicznych

Do lipca 2014 r. termin aukcji pojawiał się w ustawie o zbiórkach publicznych. Aukcja była jedną z form zbiórki i jak na każdą zbiórkę trzeba było mieć na nią pozwolenie.

Wielu ekspertów jest zdania, że usunięcie aukcji charytatywnych z ustawy o zbiórkach publicznych było błędem. Dzięki zakwalifikowaniu aukcji jako zbiórki organizacje unikały komplikacji, które związane są obecnie z poszukiwaniem formy prawnej dla swojego działania. Pomimo usunięcia z ustawy aukcji, część organizacji nadal dopisuje aukcje do zbiórek – zgłaszając zbiórkę publiczną wskazują, że zbiórce będzie towarzyszyła aukcja, jako dodatkowa forma. Takie rozwiązanie pozwala włożyć w aukcję w pewną kategorię i rozliczyć jej środki – jako środki ze zbiórki publicznej.

Należy jednak zauważyć, że stosowanie tego rozwiązania wypacza sens regulacji prawnej zawartej w ustawie o zbiórkach – celem ustawodawcy nie było ujęcie aukcji charytatywnych w tym systemie. Jest to szczególnie widoczne wtedy, kiedy aukcja nie jest małym zadaniem dodatkowym towarzyszącym zbiórce, tylko de facto działaniem podstawowym.

Sprzedaż pojedynczych przedmiotów

Problem poszukiwania formy prawnej właściwie nie powstaje, jeżeli organizacja sprzedaje na aukcji pojedyncze przedmioty, które do niej należą. Każdy ma prawo sprzedać składniki swojego majątku – takie jak komputer czy meble, choćby z tego powodu, że przestały mu być potrzebne. W takiej sytuacji organizacja nie musi podejmować żadnych poważnych, zorganizowanych działań.

Jeżeli sprzedaż naprawdę dotyczy pojedynczych przedmiotów, to nawet nie mieści się w definicji działalności odpłatnej ani działalności gospodarczej.

Przychody uzyskane ze sprzedaży takich przedmiotów powinny być zaliczone do pozostałych przychodów organizacji.

Aukcja w działalności odpłatnej

Jeżeli organizacja  podczas aukcji sprzedaje przedmioty, które przeszły na jej własność, ma do wyboru dwie formy działalności –  odpłatną lub gospodarczą. Niestety żadne z tych rozwiązań nie jest doskonałe.

Możliwość prowadzenia aukcji w ramach działalności odpłatnej została wprowadzona w nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego – nowe przepisy obowiązują od listopada 2015 r. (art. 8  ust. 1 pkt 3). Wprowadzono do niej uregulowanie, że działalnością odpłatną pożytku publicznego jest „sprzedaż przedmiotów darowizny” – wnioskować można, że również poprzez aukcje. Takie uregulowanie istniało już wcześniej w polskim prawie. W 2011 r. usunięto je z ustawy, ponieważ ustawodawca uznał, że skoro przy sprzedaży przedmiotów darowizny z zasady nie pojawia się koszt dla organizacji, a jedynie przychód, to nie można jej uznać za działalność odpłatną.

Obecnie sprzedaż przedmiotów darowizny jest możliwa w ramach działalności odpłatnej, ale jednocześnie pozostała zasada ogólna, według której działalność odpłatna ma nie przynosić zysku organizacji, czyli koszty powinny być równe albo większe od przychodów. Przepisy są więc jakby wewnętrznie sprzeczne. Można zapewne przyjąć interpretację, według której ustawodawca sprzedaż przedmiotów darowizny uznał za pewien wyjątek od zasady ogólnej (nie jest to jasne), powstaje jednak pytanie, co wtedy, jeżeli sprzedawanych przedmiotów jest dużo?

Jeśli podczas kontroli przeprowadzanej przez organ administracji publicznej (np. starostę) okaże się, że organizacja przekracza warunki prowadzenia działalności odpłatnej, organ administracji publicznej nakaże organizacji złożenie stosownego wniosku o wpis działalności gospodarczej do KRS w terminie 30 dni od dnia wezwania. Jeżeli organizacja w tym terminie nie wykaże, że złożyła wniosek, organ administracji zawiadamia KRS o prowadzeniu działalności gospodarczej przez organizacje bez odpowiedniego wpisu. Konsekwencją tego może być nałożenie na organizację kary grzywny (która może być ponowiona). Urząd może też ukarać organizację za to, że wcześniej prowadziła działalność gospodarczą bez rejestracji.

Aukcja w działalności gospodarczej

Kolejną formą, którą wykorzystują organizacje przy organizacji i rozliczaniu aukcji, jest działalność gospodarcza. Jeśli organizacja prowadzi aukcje w sposób zorganizowany i stały, rejestracja działalności gospodarczej jest niezbędna. Podmiot, który spełnia warunki określone w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, tj. prowadzi działalność handlową z nastawieniem na osiągnięcie zysku, w sposób zorganizowany i ciągły, ma obowiązek zarejestrować działalność.

Prowadzenie aukcji w ramach działalności gospodarczej wydaje się być pozbawionym ryzyka działaniem, choć dla małych organizacji, które nie mają rozbudowanej księgowości i nigdy działalności gospodarczej nie planowały, kłopotliwym. Zwłaszcza jeżeli podczas aukcji nie sprzedają przedmiotów o dużej wartości.

Z prowadzeniem aukcji w ramach działalności gospodarczej wiąże się tylko jedno ryzyko. Polega ono na tym, że według przepisów prawa, działalność gospodarcza ma pełnić rolę służebną w stosunku do działalności statutowej, ma być dodatkowa. Pojęcie „dodatkowości” nie jest zdefiniowane prawnie, więc w praktyce  może być oceniane poprzez porównanie przychodów. Jeżeli więc dochody z aukcji są duże, można narazić się na zarzut, że tak naprawdę działalność gospodarcza organizacji jest jej działalnością główną. Konsekwencją może być odebranie statusu OPP (jeśli organizacja go ma) lub nawet wniosek o rozwiązanie organizacji.

Dokumentacja sprzedaży na aukcji

Działalność gospodarcza, działalność odpłatna a VAT

We wszystkich wspomnianych wcześniej przypadkach, jeżeli organizacja sprzedaje dużą liczbę należących do siebie przedmiotów, powstaje moment, w którym musi zacząć płacić podatek VAT. Nie jest istotne to, czy prowadzi formalnie działalność gospodarczą, czy też nie. Istotne jest jedynie to, że ma miejsce sprzedaż. Zwolnienie z VAT przysługuje do kwoty 150 tys. zł (wartość sprzedaży w poprzednim roku podatkowym).

Niestety z punktu widzenia przepisów nie ma znaczenia fakt, iż organizacja prowadzi sprzedaż przedmiotów w charytatywnym celu. Aukcje charytatywne nie korzystają tu z żadnych dodatkowych zwolnień.

Zwolnienie może dotyczyć OPP – w przypadku sprzedaży rzeczy, które organizacja dostała jako darowiznę rzeczową podczas zbiórki publicznej towarów z przeznaczeniem na realizację celów publicznych i religijnych, bądź kupiła za pieniądze zebrane podczas zbiórki. Cele publiczne i religijne to cele pozostające w sferze zadań publicznych, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz cele religijne.

Jeśli wartość darowanych rzeczy, które OPP sprzedaje przekracza 2 tys. zł, organizacja musi posiadać dokumentację, dzięki której można zidentyfikować darczyńcę, a także potwierdzającą dokonanie darowizny. Jeśli natomiast sprzedawane są rzeczy zakupione za pieniądze ze zbiórki publicznej, to organizacja może skorzystać ze zwolnienia pod warunkiem, że przedstawi fakturę potwierdzającą nabycie tych przedmiotów.

• Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2016 r., poz. 239)     
• Ustawa z dnia 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (Dz. U. poz. 498)
• Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 86, poz. 959)
• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania (Dz. U. Nr 21, poz. 86), art. 17
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535)
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. Nr 173, poz. 1807)
• Obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień (Dz. U. poz. 736)

Więcej informacji, jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – znajdziesz w serwisie poradnik.ngo.pl.