Publicystyka - ngo.pl

Kiedy miałam 14 lat zamarzyło mi się, żeby zostać pisarką. Najpierw chciałam pisać wiersze, potem opowiadania, a na koniec powieści, by być tak sławną jak czytana przeze mnie wtedy Agatha Christie. Nie miałam talentu do pisania, muszę przyznać, że współautorką moich szkolnych wypracowań była moja mama. 

Zaczęłam czytać podręczniki o tym jak pisać - znalazłam tam tysiące rad. Żadna z nich nie pomogła - wciąż nie byłam w stanie sklecić jednego sensownego zdania. 

Swoją bolączką podzieliłam się wtedy z moją polonistką. Powiedziała krótkie, jeśli chcesz nauczyć się pisać, to po prostu pisz - nie ma innej drogi do pisarstwa. Od tego czasu napisałam setki tekstów. I może nie jestem jak Agatha Christie, ale już wiem, że nie muszę być powieściopisarką, teraz wystarcza mi to, że umiem przelać myśli na papier

Czy i jak wiąże się historia 14-letniej nastolatki z aktywnością społeczną? To analogia. Aktywności społecznej nie dziedziczymy po rodzicach, nie mamy jej zapisanej w genach, wszytej w DNA. Nie jesteśmy w stanie się jej nauczyć z podręczników, słuchania najmądrzejszych głów czy analizowania raportów. 

Aktywności społecznej możemy nauczyć się wyłącznie poprzez jej praktykowanie i doświadczanie, czyli działanie na rzecz swojej lokalnej społeczności. Niezależnie od tego, czy jest to grupa naszych znajomych, mieszkańców jednej klatki, bloku, osiedla, miasta, gminy czy województwa. Działając możesz zdecydować o tym, jaki będzie kolor kostki brukowej pod Twoją klatką, ale też wpłynąć na to, jak będzie wyglądała edukacja w polskiej szkole.

Skoro najbardziej efektywną drogą do aktywności społecznej jest po prostu działanie, to jak przekonać do tego społeczeństwo?

Rodzajem aktywności społecznej oferowanej m.in. przez organizacje pozarządowe, a w tym Program PROJEKTOR, jest wolontariat.

Wolontariat można sobie zorganizować samodzielnie i na przykład pomagać Pani Ani spod dziewiątki z zakupami. Warty uwagi, zwłaszcza dla osób, które dopiero zaczynają swoją wolontariacką przygodę, jest jednak wolontariat przy organizacji. 

Dobrze zaprojektowany wolontariat przy organizacji pozwala na pracę zespołową i zapewnia wsparcie oraz szkolenia dla wolontariuszy. Wolontariusze pracujący w organizacjach mają dostęp do infrastruktury oraz zasobów organizacji, takich jak sprzęt, narzędzia, pomieszczenia, a także doświadczenie i wiedzę innych wolontariuszy oraz pracowników organizacji. Otrzymują przede wszystkim dużo przestrzeni do swoich pierwszych kroków w aktywności społecznej.

Wolontariat jest, a w zasadzie powinien być działaniem dobrowolnym, gdyż sama etymologia słowa wolontariat prowadzi nas do woli i chęci. Oczywiście znane są przypadki wolontariatu, który jest obowiązkiem wynikającym z wymogów prawnych czy instytucjonalnych. I tu wysuwa się pytanie czy wymuszony wolontariat wciąż jest wolontariatem, który opiera się na wartościach, poczuciu sprawstwa, potrzebie czynienia dobra czy pomaganiu innym?

Odwołam się do pewnego doświadczenia, które miałam okazję zaobserwować w jednej z waszyngtońskich szkół średnich. 

Kiedyś myślałam, że Amerykanie wolontariat i działania społeczne mają we krwi (w amerykańskiej beletrystyce wspominki o “charity” są tak naturalne jak zjadanie kanapki na śniadanie). Po odwiedzinach w Theodore Roosevelt High School, Washington, DC zrozumiałam, że wolontariat to nie jest jednak genetyczna cecha Amerykanów - oni po prostu uczą się tego w trakcie szkolnej edukacji - i to jest niesamowite. Każdy uczeń Roosvelta zobowiązany jest bowiem do przepracowania 100 godzin wolontariacko przez cały okres swojej edukacji w tej szkole. Jeśli tego nie zrobi, nie otrzyma dyplomu. 

Oczywiście ponownie pod dyskusję można poddać to, czy przymusowy wolontariat jest jeszcze wolontariatem? A także czy ważny jest cel do którego zmierzamy, czy sama droga, którą do tego celu podążamy? Bo pomimo obowiązkowego wymiaru wolontariatu w młodości, Amerykanie w swoim dorosłym życiu nadal chcą być wolontariuszami i pracują jako wolontariusze, co również można było zaobserwować w innych odwiedzonych amerykańskich organizacjach.

Kilka danych na temat wolontariatu w USA (dane z 2019 roku):

• liczba dorosłych wolontariuszy znacznie się powiększyła – blisko o 30% między rokiem 1974 a 2005;
• szacuje się, że w 2019 roku 30 procent Amerykanów_ek, czyli 77,9 miliona ludzi zgłosiło się na ochotnika do organizacji społecznej lub stowarzyszenia;
• ten wskaźnik wolontariuszy jest porównywalny z tym z 2017 r. i pozostaje w dużej mierze stabilny od ostatnich dwóch dekad;
• w sumie wolontariusze w USA pracowali około 5,8 miliarda godzin, co daje wartość ekonomiczną ok. 147 miliardów dolarów;
• przeciętny wolontariusz poświęcił 74 godzin swojego czasu na wolontariat. Całkowity czas wolontariuszy w roku 2018-2019 poświęcony na działania społeczne wynosi od 1 do 500 godzin, a jedna czwarta wolontariuszy pracowała 10 godzin lub mniej. Kolejne 25% pracowało wolontarystycznie 90 godzin lub więcej w roku, a 5% poświęciło na wolontariat 360 godzin lub więcej.

(Więcej informacji na ten temat można znaleźć w Key Findings from the 2019 Current Population Survey: Civic Engagement and Volunteering Supplement, AmeriCorps Research and Evaluation December 2021).

Dla porównania (w podobnym okresie) w Polsce w działania wolontariackie angażowało się 8,5% Polaków (powyżej 15. roku życia). Tak przynajmniej wynika z raportu “Wolontariat w 2016 roku”, wydanego przez GUS.

Nie można zmusić nikogo do aktywności społecznej. Niezależnie od tego, czy ta aktywność społeczna jest wolontariatem, udziałem w wydarzeniach społecznych, wsparciem dla organizacji non-profit, działalnością polityczną, pójściem na strajk czy zaangażowaniem w kampanie społeczne. 

Można jednak znaleźć kierunek w edukacji, który od najmłodszych lat będzie naprowadzał dzieci, młodzież, a potem już świadomych_e obywateli_ki do aktywności społecznej. Bierne społeczeństwo nie udźwignie nadchodzącej przyszłości. Każdy aktywista społeczny i każda aktywistka społeczna to zwiększenie szansy na taki świat, który będzie odpowiednim, dobrym i szczęśliwym miejscem dla każdego jego obywatela i obywatelki.